Artikelen

Voor Conchita is de maat vol als Loes wanneer ze haar pen niet kan vinden de lollige opmerking maakt ‘of Conchita even haar zakken wil legen’. Haar collega’s moeten er wel om lachen. Conchita loopt boos weg. Gerda, de leidinggevende heeft geprobeerd met Conchita en Loes te praten en Conchita te overtuigen dat het maar een grapje was en toch niet zo erg. Loes heeft ook nog haar excuses aangeboden maar dat deed Conchita niet van gedachten veranderen. Ze wil een klacht indienen bij de vertrouwenspersoon.

Conchita is een zwarte vrouw en de enige in het team met een andere etnische achtergrond. Deze casus werd door een leidinggevende ingebracht tijdens een diversiteittraining. Tijdens de bespreking blijkt dat de meeste managers het lastig vinden om met dit soort situaties om te gaan.

Is Conchita nou overgevoelig, of mogen dit soort, toch niet kwaadaardige grappen, ook niet meer? Moet iedereen op zijn woorden gaan letten, daar wordt de samenwerking niet prettiger van. Of heeft Conchita gelijk en moet een dergelijke sfeer direct worden aangepakt?

Tips en aanbevelingen

Er is geen standaard oplossing voor dergelijke situaties, wel een aantal tips.

1. Overtuigen helpt niet, luisteren en empathie wel

Gerda probeert Conchita te overtuigen dat het maar een grapje is. Waar gevoelens van discriminatie (of intimidatie) spelen, is overtuigen een slecht middel. Begin met luisteren en toon begrip: “Ik zie dat dit je raakt, wat raakt je zo?” Het lijkt een open deur maar als het om discriminatie gaat hebben veel managers en medewerkers de neiging direct in de ontkenning te schieten. Van discriminatie beschuldigd worden wil niemand.

2.  Manage niet de waarheid maar de dynamiek

Herken de (diversiteit) dynamiek. In een divers team is vaak sprake van verschillende waarheden en oordelen over elkaars gedrag. Dat kan botsen. Managers vragen zich dan af wat juist en correct is. Het is echter leerzamer om de dynamiek te managen dan proberen een waarheid vast te stellen. Er is een verschil in beleving en het is goed om dat op tafel te krijgen, met het hele team, ook al is de meerderheid slechts toekijker. De belangrijkste houding die de leidinggevende tijdens de bespreking faciliteert is: luisteren en niet oordelen!

3. Manage het leerproces

Verschillen tussen mensen hebben een meerwaarde, wanneer een team daarmee om leert te gaan kan dat veel opleveren. Vrouwen en allochtonen zijn oprecht welkom in organisaties, maar van hen wordt meestal wel verwacht dat ze zich zo snel mogelijk aanpassen en “hetzelfde” worden. Doen ze dat niet of onvoldoende dan wordt daar vaak negatief op gereageerd. Conchita ervaart de opmerking anders dan haar collega’s. De collega’s hebben geen probleem met Conchita, maar ze moet wel tegen een grapje kunnen. Er is aandacht nodig om de verschillen te overbruggen. Hoe kunnen we goed samenwerken ook als we verschillend naar situaties kijken? In zo’n gesprek is het raadzaam een gespreksleider die ervaring heeft in het omgaan met cultuur verschillen.  Het team kan vervolgens leren hoe ze ook zelf beter met de verschillen om kan gaan.

4. Erken de macht van het getal en manage die

Aantallen kunnen doorslaggevend zijn voor een ervaring. Als Gerda, Loes en Conchita, maar ook het team, zich dat gaan realiseren kan het gesprek anders verlopen. Laat ze dat ontdekken (geef het proces de kans). Als zij gaan zien dat de reactie mede is bepaald door de situatie en mechanismen die een rol spelen (de opmerking komt anders aan bij de Nederlandse collega’s) en niet alleen door individuele gedrag (Conchita is overgevoelig of Loes is bot) dan kunnen zij zelf oplossingen vinden die werken. Mogelijk is het bovendien goed als het team meer divers zou zijn.

5. Stel regels voor gewenst gedrag

Niet alle en niet altijd hoeven grapjes verboden te worden, maar soms helpt het wel. grappen over identiteit vormen ingewikkelde materie. Is het een oplossing als dergelijke opmerkingen niet verteld worden als Conchita er bij is en mag het dan wel als zij er niet bij is? Stel met het team regels voor gewenst en ongewenst gedrag op.