Artikelen

Cultuur verander je niet ‘overnight’

Ajay is verpleeghulp in een verzorgingstehuis. Voor Nederlandse begrippen staat hij, als hij met patiënten omgaat, erg dicht bij de patiënt. En dan bedoelen we dat hij letterlijk dichtbij staat, weinig afstand houdt. Marja, de leidinggevende, ziet patiënten terugdeinzen. Ze heeft hem al een paar keer gezegd dat hij meer afstand moet houden, dat Nederlanders er niet van houden als iemand te dicht op staat. Marja heeft er ook al eens met zijn vrouw, een Nederlandse, over gesproken met het verzoek het hem duidelijk te maken, maar het lijkt allemaal niet te helpen. Ze is zelf natuurlijk vaak elders aan het werk en kan er dus niet altijd op toe zien.

Marja brengt deze casus in tijdens een bijeenkomst over managen van diversiteit. Ze vindt het heel lastig om met de situatie om te gaan. Wat moet ze doen om Ajay te laten inzien dat dit niet kan.

TOOLS EN TRICKS

Er is geen standaard oplossing voor dergelijke situaties, wel een aantal tips.

Analyseer de situatie, stel vragen en kom niet met oplossingen

Wat betekent het voor Marja zelf als Ajay te dicht bij haar komt?  Deinzen alle patiënten terug? Is er sinds ze Ajay heeft aangesproken niets verandert of denkt hij er soms wel en soms weer niet aan? Hoe vaak heeft Marja Ajay aangesproken op zijn gedrag en hoe? Door vragen te stellen kan het eigenlijke probleem scherper en mogelijk genuanceerder worden.  In deze casus trad er inderdaad tijdens de bespreking nuancering op, want niet alle patiënten bleken terug te deinzen. Er waren ook patiënten die de houding van Hassan juist waardeerden omdat het enthousiasme en betrokkenheid uitstraalt.  Ook bleek Ajay zo nu en dan zijn gedrag al te corrigeren, maar nog niet genoeg dus voor Marja.  Daardoor rees de vraag of van Ajay verwacht mag worden dat hij zich eenzijdig aanpast en of integratie niet betekent dat het van beide kanten moet komen.

Sensitiviteit ontwikkelen voor het verschil.

Zoals hierboven al aangegeven zijn er ook patiënten die Ajays houding juist waarderen en dat zijn niet alleen biculturele patiënten. Voor deze patiënten hoeft Ajay dus niet te veranderen. Kennelijk gaat het er om dat hij gevoel ontwikkeld voor het verschil en opmerkt wanneer iemand terug deinst en zijn gedrag daarop aanpast. Het is net als met wel of niet een hand geven aan een moslim, je tast af alvorens je de hand geeft.

Een gewoonte veranderen heeft tijd nodig

De meest simpele definitie van cultuur is ‘hoe je gewend bent de dingen te doen’. Culturele gewoontes zitten daardoor ingebakken, zijn zo vanzelfsprekend dat je ze zelf niet eens opmerkt. Bovendien zijn ze gebaseerd op culturele waarden en normen en voelt het daardoor dat ‘het zo hoort’ en het anders doen ‘ongehoord’ is.  Door aandacht te hebben voor cultuurverschillen kom je er achter ‘dat het ook anders kan’. Maar het dan ook anders gaan doen, vraagt een proces en kost tijd. Gun iemand die tijd en dat proces.

Bevestig wat goed gaat en geef geen aandacht aan wat fout gaat

Gewoontes veranderen is lastig hoe help je iemand daar het beste bij? In ieder geval niet door steeds op de ‘fout’ te wijzen, daar wordt je eerder onhandig van. Het werkt veel beter de aandacht te vestigen op wanneer en wat goed gaat. Met andere woorden complimenteer als je ziet dat Ajay rekening houdt met het verschil en niet te dicht bij komt.  Hoe meer waardering er is hoe makkelijker de verandering zal gaan.

De meerwaarde van het verschil

Zolang we verwachten dat ‘anderen’ zich volledig aanpassen hebben we geen oog voor de meerwaarde van het verschil. Behalve dat er ook patiënten waren die de aanpak van Ajay juist waardeerden, trokken met name de biculturelen ook naar Ajay toe. De aandacht en zorg die hij voor hen had bleek ook anders, kennelijk hield hij dan onbewust wel rekening met verschillen. Zijn aanpak met biculturele patiënten zou, als het bespreekbaar gemaakt kan worden, misschien wel voor alle patiënten een verbetering kunnen opleveren en door zijn collega’s overgenomen kunnen worden